آزمایش ژنتیک پدر فرزندی یا همان تعیین هویت ازمایشی است که رابطه پدر یا مادر زیستی و فرزندان بررسی می شود. علاوه بر این امکان شناسایی سایر اقوام مانند خواهر، برادر، عمو، عمه و ... نیزامکان پذیر است. این آزمایش با مطالعه ژنتیکی هر فرد (پروفایل ژنتیکی) یا همان اثر انگشت ژنتیکی او را بررسی می کند. مقایسه پروفایل ژنتیکی هر فرد امکان شناسایی رابطه بین آنها را ممکن می سازد.

بيش از دو دهه قبل دانشمندان توانستند با استفاده از روش هاي نوين ژنتيکي به الگو هاي خاص ژنتيکي جهت ‏تعيين هويت دست يابند. خيلي زود اين روش فراگير شد و کاربرد وسيعي در پزشکي قانوني، پليس جنايي، ‏مهاجرت، تعيين هويت، تعيين رابطه خويشاوندي و … پيدا کرد. 

امروزه استفاده از اين روش ها در دادگاه هاي ‏کشورهاي مختلف از جمله کشورمان کاربرد روزانه اي پيدا کرده است و کمتر قاضي را مي توان يافت که به ‏نتايج اين روش اعتقاد نداشته باشد و از آن استفاده نکند‎.

تعیین هویت آزمایشی است که غالبا به منظور تأیید رابطه والد- فرزندی انجام می گیرد. ‏همینطور این آزمایش برای تأیید رابطه پدر بیولوژیک و فرزند نیز انجام می گیرد که به آن آزمایش‎ Paternity ‎نیز ‏می گویند و به عنوان دقیق ترین روش تشخیصی رابطه پدر و فرزندی مورد استفاده قرار می گیرد ودارای دقت ‌‏%99.9 است‎.
‎
آزمایش تعیین هویت با توجه به درخواست متقاضیان در مواردی که به هر دلیل نیاز به اثبات این رابطه وجود ‏داشته باشد انجام می‌شود‎.

اساس روش تعیین هویت مبتنی بر مشخص کردن وضعیت ژنتیکی یک فرد و مقایسه آن با فرد دیگر و یا نمونه به جا مانده از صحنه جرم و … می باشد. ماده ژنتیکی هسته در انسان، به صورت مساوی، نیمی از پدر و نیمی از مادر به ارث می­رسد. در اکثر موارد از چند شکلی های خاصی موسوم به STR یا Short Tandem Repeat موجود در ماده ژنتیکی استفاده می شود. در شکل زیر یک طرح واره از یک فرد با استفاده از این روش نشان داده شده است.

در چه مواردی آزمایش تعیین هویت درخواست می شود؟

ممکن است به هر دلیلی نیاز به انجام آزمایش تعیین هویت باشد اما به صورت کلی علت درخواست این آزمایش یکی از موارد زیر خواهد بود:

تعیین پدر قانونی

در برخی از موارد مانند درخواست حضانت فرزند و یا حمایت از فرزند نیاز به انجام این آزمایش باشد.همچنین در مواری برای دریافت ارث نیاز است که فرد هویت خود را تعیین نماید تا بتواند به صورت قانونی درخواست های خود را مطرح نماید.

حل اختلاف پدری

اگر بر اثر هویت پدر بیولوژیکی اختلاف وجود داشته باشد برای اثبات آن نیاز به انجام تعیین هویت است.

بررسی موارد جنایی و حقوقی

در بسیاری از تحقیقات جنایی برای تعیین هویت افراد و ارتباط آن ها با جرم یا صحنه جرم نیاز به انجام این آزمایش است. شاید پرکاربردترین مورد استفاده از این آزمایش در دایره جنایی و تشخیص افراد به طور قطعی باشد.  شناسایی مجرمین و یا افراد دیگر در صحنه های جرم توسط هرگونه نمونه مانند خون، بزاق، مایع منی،مو ، ناخن و … قابل انجام است.

مهاجرت

در برخی از شرایط به عنوان بخشی از درخواست مهاجرت ممکن است برای اثبات رابطه پدر فرزندی نیاز به انجام این آزمایش باشد تا بعد از آن بتوان برای دعوت نامه و یا درخواست مهاجرت اقدام نمود.

دلایل پزشکی

ممکن است برای تعیین میزان ابتلا به بیماری های ارثی در برخی از شرایط خاص به آزمایش تعیین هویت هم نیاز باشد.

نحوه انجام آزمایش تعیین هویت

رای تهیه نمونه مورد بررسی نیاز به دریافت واحد های مشخصی از خون است. ممکن است به استخوان، دندان و یا ناخن هم نیاز باشد. البته نمونه خون در بیشتر موارد کافی است. در برخی از بررسی ها نیاز است که از بزاق دهان و تارهای مو نیز نمونه گیری شود.

اساس روش تعیین هویت مبتنی بر مشخص کردن وضعیت ژنتیکی یک فرد و مقایسه آن با فرد دیگر و یا نمونه به جا مانده از صحنه جرم و … می باشد. ماده ژنتیکی هسته در انسان، به صورت مساوی، نیمی از پدر و نیمی از مادر به ارث می­رسد. در اکثر موارد از چند شکلی های خاصی موسوم به STR یا Short Tandem Repeat موجود در ماده ژنتیکی استفاده می شود.
‎
در این آزمایش نمونه ‏DNA‏ پدر یا مادر فرضی با نمونه فرزند مقایسه میشود. در صورتی که فرزند هنوز به ‏دنیا نیامده باشد، لازم است از جنین نمونه‌گیری شود و مقایسه نمونه والد با نمونه جنینی انجام گیرد.